“Investeer in luchtbehandeling en niet alleen uit oogpunt van energiebesparing”

Met systemen op basis van luchtbehandeling om een optimaal kasklimaat te maken, leek Van Dijk heating lange tijd voor de muziek uit te lopen. De gasprijs was laag en dus was de urgentie om over alternatieve systemen voor kasverwarming na te denken niet hoog. De energiecrisis brengt daar verandering in. In Bunnik merken ze dat, al staan ze niet te juichen.

Je kunt het op twee manieren bekijken”, zegt Sales Manager Joek van der Zeeuw. “Bij de huidige gasprijzen is de terugverdientijd bij een investering in ons Actief Ventilatie Systeem (AVS) flink korter dan voorheen. Dat is positief. Wel moet er geld in de zakken bij telers overblijven om te investeren. Met de huidige gasprijzen is dat wel zorgelijk.”

Wetgeving en innovatiedrang

Joek ziet dat het ‘mens-eigen’ is om pas te gaan verbeteren als de druk hoog wordt. “Dat is nu. Ook al heb je altijd voorlopers die bepaalde stappen eerder zetten, de massa volgt meestal later. Dat zag je in het verleden ook bij de stap van telers naar WKK’s bijvoorbeeld. Toen bleek dat daar geld mee te verdienen was, maakten velen eind jaren negentig de overstap. Innovatie en vooruit blijven kijken, is voor ons enorm belangrijk. Zo hebben wij bijvoorbeeld een eigen R&D-afdeling. De recente ontwikkelingen maken dat er de komende tijd vol focus aan zowel kasklimaatsystemen als aan een natriumverwijderaar wordt gewerkt. In dat laatste geval anticiperend op wetgeving die daarom gaat vragen. Wetgeving in Nederland is toch vaak de rode draad, waardoor innovaties in gang worden gezet, los van de innovatiedrang van telers uiteraard. Die moet je ook zeker niet onderschatten.”

Gasloos telen

Met de verschillende AVS-systemen deed Van Dijk heating de afgelopen jaren in de markt al ervaring op. De AVS-systemen zijn er in verschillende uitvoeringen: naast een reguliere versie, is er ook één met warmteterugwinning en één met een extra koelblok. Sinds 2019 wordt in KAS2030 van Wageningen University & Research met het AVS-systeem getest. Onderzoekers anticiperen er op om gasloos te telen en doen er proeven met potanthurium, gerbera, freesia en aardbei. Joek: “Daarbij viel op dat gasloos telen beter werkt bij gewassen die goed verdampen. Potanthurium doet dat niet. Als het dan vochtig is in de kas, slaat condens snel tegen de gevel. In die teelt heb je dan aanpassingen nodig voor de vochthuishouding. Wij bieden die oplossing met luchtbehandeling in de vorm van verschillende AVS-systemen.”

Stabiel basisvermogen

Voor Van Dijk heating is Joek veel internationaal actief. Hij kent er de nodige voorbeelden van projecten waar telers kozen voor AVS-systemen. “Een teler in Nieuw-Zeeland dacht lange tijd niet aan luchtbehandeling, maar toen bleek dat de overheid mogelijk geen gas wilde garanderen, kwamen alternatieven in beeld.” De warmtepomp kwam in beeld. “Maar voor die paar weken met piekvermogen is dat een serieuze investering voor de teler en dat voor maar een paar weken.” Aanpassen van de teelt om dat piekvermogen weg te nemen, is dan een andere optie. “Door met een stabiel basisvermogen te telen zijn de investeringen in de techniek anders. Jaarrond luchtbehandeling komt bovendien de kwaliteit in de teelt ten goede.”

CO2 nodig bij kleine marges

In het buitenland blijft CO2 vaak nog buiten beschouwing bij het maken van keuzes, ziet Joek. “De marges zijn er hoger. Als een teler moet kiezen tussen de hoge kosten van de aanleg van een gasleiding (waarmee de teler ook CO2 kan produceren bij verbranding) of een paar weken een iets lagere productie zonder CO2, dan valt de keuze vaak op dat laatste. Een iets lagere productie zonder CO2 nemen zij dan op de koop toe.”

AVS-systeem bij Seasun in Kapelle

Anticiperen

In Nederland kan dat niet, weet Joek. “Hier is CO2 nodig in de teelt voor het rekenen met marges tot vier cijfers achter de komma. Zonder CO2 en dus een lagere productie komen veel telers niet uit. Het maakt de stap naar een gasloze teelt zonder WKK en dus CO2 productie veel moeilijker.” Hij kent wel telers die het al deden. “In Kapelle liet Seasun in 2018 1/3 van de nieuwbouw van 13 hectare uitrusten met een AVS-systeem met warmteterugwinning. Zij wilden inspelen op all electric telen en doen hier nu ervaring mee op. Ervaring die in de toekomst van pas gaat komen als gasloos telen realiteit wordt, terwijl ondertussen luchtbehandeling ook helpt voor de kwaliteit van je product.”

Gasloos telen, zover is het vaak nog niet. Joek ziet met onder meer waterstof wel alternatieven voor gas, maar plaatst bij waterstof direct ook een kanttekening. “Bij verbranding heb je geen CO2. Die CO2 heeft de teler hier in Nederland keihard nodig.”

Integratie AVS in bestaande kas

Dat de investering in een AVS-systeem niet per se gemaakt hoeft te worden om ‘gasloos’ te telen, laat een ander voorbeeld zien. In dit geval een voorbeeld uit Noorwegen. Daar koos een komkommerteler er, na de overstap in een van zijn kassen van HPS-belichting naar LED-belichting, voor een AVS-systeem met warmteterugwinning. “Deze teler zag elektriciteit steeds duurder worden, maar miste vervolgens bij de teelt onder LED de stralingswarmte van HPS. Met gebruik van luchtbehandeling met warmteterugwinning brengt de teler hier nu die warmte in en bespaart hij tegelijk op energiegebruik.”

Voor een tweede kas zoekt diezelfde teler het dan weer in een andere oplossing. “Die kas staat dichter bij het ketelhuis. Hier hangt nog HPS. De teler overweegt hier met een warmtepomp energie te oogsten. Het laat zien dat er zelfs per teler meerdere opties zijn. Dit voorbeeld is bovendien goed vergelijkbaar met telers in Nederland, ook omdat het een teler is die zijn bestaande kassen aanpast. Dat laatste verwacht ik de komende jaren ook in Nederland vanwege de hoge energieprijzen.”

Veel visies op klimaat

Voor Joek en zijn collega’s is het zaak zoveel mogelijk te sparren met telers om te achterhalen wat de struikelblokken zijn. “Ik ben een techneut. Ik ken de glastuinbouw, maar kan altijd nog veel leren van telers. Bovendien heb je volgens mij meer visies op klimaat dan dat er telers zijn.” Hij haalt nog maar eens voorbeeld aan. “Ik kwam een keer bij een teler bij donker en bewolkt weer. In de kas was het koud. Ik kan eigenlijk altijd een T-shirtje aan in de kas, het is er doorgaans warm genoeg. Hier kon dat niet, omdat zo redeneerde de teler, bij koud en donker weer ‘de plant het toch niet doet’, waardoor het ook weinig zin had om er veel extra energie in te steken.”

Luchtbeweging

Luchtbeweging creëren in de kas, daar geloven ze sterk in bij Van Dijk heating. “Die luchtbeweging kun je op meerdere manieren met verschillende technieken bereiken, maar wij geloven sterk in telen met overdruk. Anders dan bij lucht van en naar de kasgevel bewegen zoals met ventilatoren gebeurt, krijg je hiermee een heel gelijkmatig klimaat. Wij drukken warme lucht naar buiten. Een koudeval door een gaatje in het scherm, zoals je weleens ziet, zal je dan niet zien. Sterker nog, bij een dicht scherm, zonder instraling en bij overdruk, is de temperatuurverdeling in de hele kas gelijkmatiger. Hierdoor is het temperatuurverschil in de kas 1 graden Celsius mét bovendien kwaliteitswinst voor je product. Als energie niet al aanleiding is om investeringen te doen, dan is het altijd nog wel de kwaliteit.”

AVS-systeem in de chrysantenteelt, hier in een kas bij Delphy

Innovatie

Nu alleen afwachten wat de energiecrisis doet, realiseert ook Joek zich. “Gelukkig staat innovatie niet stil. Integendeel. In de chrysanten zijn we bezig voor meerlagenteelt bij stekproductie onze luchtbehandelingskasten op te voeren tot een hele hoge capaciteit. Van 700 kuub gaan we voor dit project naar 1300 kuub met bovendien de mogelijkheid in de toekomst nog te koelen mocht dat nodig zijn.”

Bron: artikel op Groentennieuws
Auteur: Thijmen Tiersma